Uçuş okullarında uçuş fizyolojisi ve insan performansı derslerini kimler veriyor?
Hezarfen'de konuşlu bulunan Anadolu Yıldızları Uçuş Okulu (Ay Jet), 2005 yılından bu yana 3 dönemde 55 pilot mezun etmiş. Gökyüzü Haberci'de mezuniyet fotoğrafları bulunan üçüncü dönem mezunu 20 genç pilot, öğretmenleri ve okul yöneticileriyle birlikte haklı bir gurur içinde sevinçlerini yaşıyorlar. Biz de kendilerini tebrik ediyoruz. Ancak bir sorumuz var: Bu ve diğer uçuş okullarındaki eğitim müfredatında uçuş fizyolojisi, kazalarda insan faktörü, insan performansı ve limitleri gibi konular var mı? Varsa bu dersleri kimler veriyor? Yoksa hiç verilmiyor mu? Denetleme yapılıyor mu? Uçuş güvenliği için büyük risk unsurlarından birisi göz ardı mı ediliyor?
Uçak kazaları 4 M formülü ile (Machine, Medium, Mission, Man) açıklanır. Buradaki en önemli m, insandır. Uçuş kazalarında insan faktörünün payı %70-80 arasında seyretmektedir. İnsan faktörü kavramı içinde de fizyolojik, tıbbi ve psikolojik konular ağırlıklı olarak yer alır: Uçuş hareketlerinin ortaya çıkardığı vestibüler illüzyonlar (vertigo), LSA, gece görüş yanılgıları, oksijensizliğe bağlı hipoksi, basınç azalmasına bağlı dekompresyon hastalıkları, G kuvvetlerine bağlı bilinç kayıpları, iletişim bozukluklarına bağlı CRM, uçak tutması, jet-lag, uçuş stresleri, uçucuların ilaç kullanım sınırlamaları, vs. Bu durumlar bir pilotu uçağa kumanda edemeyecek hale (inkapasitasyona) getirme potansiyelindedir. Bütün bu konuları uçuş okullarında bir uçuş doktoru veya uçuş fizyologundan başkası anlatamaz. Başkası anlatırsa iyi niyetle bile olsa ya yanlış, ya eksik anlatır. Bu durumda da kim tarafından ve ne anlatılırsa dinlemekten başka seçenekleri olmayan pilot adayları, anlatıldığı kadarıyla yetinirler...
JAA'da insan performansı başlığı altında yer alan bu konular fantezi değildir. Bilgi çağındayız; ama hem pilotu, hem de ekibi ve yolcuları inkapasite hale getirebilecek, uçuş kazasının öznesi durumuna sokabilecek bu konulara hak ettiği önem verilmiyor. Anlatılacak derslerin konu başlıklarının belirlenmesi yetmez, SHGM tarafından derslerin kim tarafından verildiğinin denetlenmesi de gerekir. Üstelik bu konuları bir kez dinleyen pilot adaylarının, sonraki zaman dilimleri içinde periyodik olarak tazeleme eğitimi de almaları gerekir. TSK'daki uygulama örneklenmek gerekirse, her 5 yılda bir uçuş fizyolojisi ve insan performansı konuları teorik olarak anlatıldığı gibi, (uçuş statüsüne göre değişmek koşuluyla) hipoksi, vertigo, gece görüş, uçaktan atlama ve santrifüj eğitimleri pratik biçimde de yaptırılır. TSK'nın 60 yıldır devam eden bu uygulaması, havacılık tıbbını ciddiye alan bütün batı ve doğu ülkelerinde sürdürülmektedir ve uçuş güvenliğine doğrudan katkısı hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak şekilde kanıtlanmıştır.
Havacılık Tıbbı Derneği, uçuş emniyetini ilgilendiren tüm tıbbi konular gibi, uçuş okullarında verilmekte olan derslerin de (ilk elden ve konuya vakıf kişilerce) uçuş doktorları tarafından verilmesini gerekli ve yararlı görmektedir. Konunun takipçisi olacağız. Esasen biz takip etmesek de uçuş emniyeti kavramına gerçekten inanan kişilerin bunu talep ve takip etmesi gerekir diye düşünüyoruz.
